OVIRAPTOR: NỖI OAN THẾ KỶ

[Mê Khủng Long - Dinophile.vn] Đây là câu chuyện về một loài khủng long bị con người hàm oan suốt một thế kỷ.

Tranh vẽ Oviraptor bên ổ trứng và con non. Tranh của Hank Sharpe.

Nếu bạn không quen lắm cái tên của loài khủng long này thì tôi xin giải thích: theo tiếng Latin, nó có nghĩa là "kẻ trộm trứng". Còn tại sao loài khủng long này lại mang cái tên xấu xa như vậy, thì có cả một câu chuyện dài và một nỗi oan thế kỷ mà tôi sẽ kể cho bạn nghe sau đây.Năm 1923, trong một chuyến thám hiểm nhằm mục đích nghiên cứu cổ sinh vật học tại Mông Cổ, đoàn thám hiểm do nhà tự nhiên học Roy Chapman Andrews dẫn đầu đã kết thúc chuyến đi tương đối thành công khi tìm thấy ba hóa thạch khủng long chân thú hoàn toàn mới mà giới khoa học chưa từng biết đến. Một trong số đó chính là hóa thạch của Oviraptor - đương nhiên lúc ấy người ta vẫn chưa đặt cho nó cái tên này.

Hóa thạch Oviraptor được tìm thấy không nguyên vẹn cho lắm khi thiếu đi hẳn phần lưng, chỉ còn lại một hộp sọ bị vỡ nát, một phần cổ, một phần xương sống lưng, một vài chi tiết ở ngực và một ít xương sườn. Nhưng đó chưa phải là tất cả. Họ còn phát hiện ra hóa thạch của loài khủng long này nằm cạnh một ổ trứng - hộp sọ của nó chỉ cách những quả trứng khoảng 10cm trầm tích mà thôi.

Hóa thạch Oviraptor philoceratops. Ảnh: Wikipedia.

Vấn đề là, những quả trứng này thuộc về loài khủng long nào? Đến đây, một sai lầm khoa học nghiêm trọng đã xảy ra, khiến cho loài khủng long mới tìm thấy mang nỗi oan đến hàng chục năm về sau. Henry Fairfield Osborn, nhà cổ sinh vật học nổi tiếng người Mỹ, người phụ trách mô tả hóa thạch của loài khủng long mới này, cho rằng những quả trứng nằm gần đó thuộc về loài Protoceratops hoặc một loài khác cùng nhóm ceratopsian. Vì lý do gì một con khủng long lại chết ngay gần những quả trứng khác loài chứ? Lời lý giải hợp lý nhất có lẽ là nó đã chết khi cố gắng xơi những quả trứng ấy. Chính vì thế, đội ngũ nghiên cứu đã đồng tình với nhau là sẽ gán cho loài khủng long này cái tên chi là "kẻ trộm trứng" - Oviraptor. 

Fairfield Osborn tỏ ra không chắc chắn lắm với kết luận của mình và ông muốn thay cái tên Oviraptor bằng một cái tên khác - Fenestrosaurus. Nhưng ý kiến này của ông đã bị bác bỏ. Người ta thậm chí còn đào sâu hơn định kiến "trộm trứng" về Oviraptor bằng cách đặt tên loài là philoceratops, có nghĩa là "thích trứng của ceratopsian". Tên đầy đủ của loài khủng long "xấu xa" này là Oviraptor philoceratops.

Ban đầu, các nhà cổ sinh vật học xếp Oviraptor vào họ Ornithomimidae, gồm những loài khủng long giống chim, nhưng sau đó, vì phát hiện ra nhiều đặc điểm giải phẫu học khác biệt, nhà cổ sinh vật học người Mông Cổ Rinchen Barsbold thành lập họ Oviraptoridae để mô tả Oviraptor cùng các họ hàng của nó - tất cả đều bị gán cho là có hành vi ăn trộm trứng của các loài khủng long khác.

Nhiều năm trôi qua, dù có thêm những loài khác thuộc họ Oviraptoridae được phát hiện, nhưng người ta vẫn chưa thay đổi quan niệm ban đầu về Oviraptor và những họ hàng của nó. Phải đến thập niên 1990, tức hơn 70 năm sau khi được tìm thấy, điều đó mới thay đổi khi người ta khám phá ra hàng loạt các ổ trứng và các hóa thạch khủng long họ Oviraptoridae đang ấp trứng bằng cách cuộn mình nằm trên ổ. Những quả trứng này cũng tương tự những quả trứng đã tìm thấy bên cạnh mẫu vật Oviraptor philoceratops đầu tiên. Điều đó chứng tỏ, không hề có vụ trộm trứng nào ở đây cả, con Oviraptor kia thật sự đã chết bên cạnh ổ trứng của nó, có thể là vì đang cố bảo vệ chúng trước một tai họa đang đến gần.

Ổ trứng của khủng long Oviraptor. Ảnh: Wikipedia.

Ngoài ra, người ta cũng tìm thấy thêm những bằng chứng về khẩu phần ăn của Oviraptor và họ hàng, chẳng hạn như cấu tạo miệng thích hợp cho việc ăn thực vật, hoặc những mẩu hóa thạch có thể là từ các loài thằn lằn nhỏ trong khoang bụng của mẫu định danh, dẫn đến giả thuyết Oviraptor là loài ăn tạp. Và tuyệt nhiên vẫn chưa có bằng chứng nào khác chứng minh Oviraptor lấy trứng của loài khác làm thức ăn cho mình cả.

Mọi chuyện có vẻ đã rõ, nhưng có những thứ đã đi vào giấy trắng mực đen thì khó có thể thay đổi được nữa. Đã ba mươi năm trôi qua sau khi sự thật được làm sáng tỏ, nhưng cái tên "kẻ trộm trứng" thì vẫn còn đó. Thậm chí những phát hiện mới cũng không làm thay đổi được hình ảnh của Oviraptor trong văn hóa đại chúng. Bộ phim Dinosaur của Disney ra mắt năm 2000 vẫn khắc họa Oviraptor như một loài khủng long ăn trộm trứng của loài khác. Thậm chí đến tận năm 2022, trong đoạn phim tiền truyện của Jurassic World: Dominion, Oviraptor vẫn là kẻ trộm trứng!

Quả thật thì không có nhiều tiếng nói được cất lên nhằm xóa bỏ nỗi oan khuất của loài khủng long này. Trên trang Change.org, có một kiến nghị đổi tên Oviraptor đến từ một nhà hoạt động nào đó, nhưng cũng không mấy ai quan tâm. Bút sa gà chết, có lẽ Oviraptor sẽ phải lưu danh sử sách với cái tên mà người ta đã dùng để hàm oan cho nó mãi mãi!